78 ROCZNICA ŚMIERCI PŁK. „ZAWOJNY”

Uroczystość na miejscu dawnej zbrodni

78. ROCZNICA ŚMIERCI PŁK. „ZAWOJNY”

21 kwietnia 2023 zastępca dyrektora Oddziału IPN w Krakowie, wicewojewoda małopolski, przedstawiciele marszałka Województwa Małopolskiego, prezydenta Krakowa, Zarządu Obszaru Południowego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Krakowie, Zarządu Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej im. "Orląt Lwowskich" w Krakowie, Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Małopolska, Komitetu Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego, Komitetu Opieki nad Miejscami Zbrodni Komunizmu, a także syn Stanisława Mierzwy i bratanica gen. Leopolda Okulickiego, złożyli kwiaty i zapalili znicze na Plantach, w miejscu śmierci płk. Narcyza Wiatra „Zawojny”.


Pomnik autorstwa prof. Bronisława Chromego odsłonięty w 1992 roku na krakowskich Plantach, upamietniający płk. Narcyza Wiatra „Zawojnę” w miejscu Jego zamordowania w 1945 roku

Zastępca dyrektora Oddziału IPN w Krakowie Michał Wenklar poprowadził spotkanie oraz wygłosił krótki okolicznościowy wykład. Później do zebranych przemówił I wicewojewoda małopolski Ryszard Pagacz. Przed złożeniem wieńców o. Jerzy Pająk OFMCap poprowadził modlitwę za duszę zamordowanego 78 lat temu płk. Narcyza Wiatra.


Modlitwie przewodniczy o. Jerzy Pająk

Działacz ludowy, komendant Batalionów Chłopskich na Małopolskę i Śląsk, oficer Armii Krajowej został zastrzelony 21 kwietnia 1945. Związani z komunistycznymi organami bezpieczeństwa zabójcy uniknęli kary.

Narcyz Wiatr urodził się w 1907 r. w wiejskiej rodzinie w Stróżach Niżnych koło Nowego Sącza. Studia prawnicze skończył w Poznaniu. Tam zaangażował się w działalność w ruchu ludowym. Należał m.in. do Wielkopolskiego Związku Młodzieży Wiejskiej „Społem” i Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”.

Po studiach wrócił w rodzinne strony. Został członkiem Zarządu Powiatowego ZMW „Wici” w Grybowie, a w 1935 r. prezesem „Wici” powiatu sądeckiego i członkiem Stronnictwa Ludowego. Za swą działalność, zwłaszcza udział w protestach, trafił do więzienia, a w 1937 r. – do obozu w Berezie Kartuskiej. Nadal organizował jednak strajki chłopskie. Bronił też ludowców w procesach sądowych.

W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany i trafił do 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Po kampanii wrześniowej wrócił w Nowosądeckie. Włączył się w działalność konspiracyjną, używał pseudonimu „Zawojna”. Od 1940 r. był komendantem Obwodu Nowy Sącz Batalionów Chłopskich, a rok później komendantem Okręgu VI BCh.

Organizował m.in. akcje przeciwko ściąganiu kontyngentów żywnościowych przez Niemców. Od marca 1944 r. był członkiem Okręgowego Kierownictwa Ruchu Ludowego w Krakowie. Od stycznia 1945 r. Wiatra poszukiwał UB. Na jego trop bezpieka wpadła poprzez kobietę, która starała się znaleźć swego aresztowanego brata.

„Zawojna” zginął 21 kwietnia 1945 na Plantach od kul zabójców związanych z komunistycznymi organami bezpieczeństwa. Komunistyczna prokuratura wszczęła wówczas śledztwo, ale umorzyła je, a akta zniszczono. Ponownie śledztwo ruszyło po 1956 r. i także nie przyniosło rezultatu, choć sprawcy zabójstwa żyli i działali w ZSL. Jednego z nich oskarżono dopiero w latach 90. Był już chory, zmarł w 2003 r. a przed wydaniem wyroku.

Wieńce i wiązanki składają:


Ryszard Pagacz (po prawej) – I wicewojewoda małopolski i Krzysztof Durka, doradca wojewody małopolskiego	dr Michał Wenklar – zastępca dyrektora Oddziału IPN w Krakowie

Antoni Wiatr – przewodniczący Komitetu Opieki nad Miejscami Zbrodni Komunizmu	od lewej (na pierwszym planie) Krzysztof Sobolewski – członek Zarządu i obok Małgorzata Janiec, prezes Zarządu Obszaru Południowego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" w Krakowie, Jacek Janiec – prezes Zarządu Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej im. "Orląt Lwowskich" w Krakowie, Grzegorz Surdy (z tyłu po prawej) – przedstawiciel marszałka Województwa Małopolskiego, prezes Światowego Związku Żołnierzy AK Okręg Małopolska

Wojciech Mierzwa – syn Stanisława Mierzwy, sądzonego w tzw. procesie moskiewskim (1945) oraz pocesie krakowskim (1946)

Janusz Ślęzak

asystent prasowy

Oddziału IPN w Krakowie

Kraków, 22.04.2023.

Od redakcji

Serdecznie dziękujemy Panu Januszowi Ślęzakowi za podzielenie się z czytelnikami Rodzinnika informacjami nt. patriotycznej uroczystości, która odbyła się w rocznicę zamordowania płk. Narcyza Wiatra „Zawojny”. Być może wielu młodszych członków rodziny i naszych przyjaciół nie wiedziało, że na swojej drodze życia śp. Narcyz Wiatr „Zawojna” spotkał również Mierzwów. Moich rodziców, Stanisława i Helenę z domu Ściborowska poznał w pracy społeczno-politycznej wiele lat przed wybuchem II wojny światowej. Rodzice mocno przeżyli Jego tragiczną śmierć na krakowskich Plantach. Znali również i przyjaźnili się z rodzeństwem, które w dramatycznych okolicznościach niechcący umożliwiło odnalezienie Narcyza Wiatra przez agentów Urzędu Bezpieczeństwa. Rodzice wspólnie z przyjaciółmi wielokrotnie organizowali „tajne” spotkania w prywatnych mieszkaniach poświęcone pamięci Wiatra, podczas których przypominano historię jego życia. Dziwnym zrządzeniem losu pierwszą tablicę z nazwą ULICA NARCYZA WIATRA zawieszono na ogrodzeniu działki rolnej odziedziczonej przeze mnie po matce Helenie (otrzymała działkę od swoich rodziców) w Kościelnikach (obecnie os. Wyciąże w krakowskiej dzielnicy Nowa Huta), rodzinnej wsi matki. Matka niestety nie doczekała tego upamiętnienia bohaterskiego „Zawojny”. Wprawdzie nie ma już tamtego ogrodzenia gdyż działkę dawno temu wywłaszczono pod strefę ochronną b. Huty im. Lenina ale nazwa ulicy pozostała, są też tablice z nazwą ulicy zawieszone na nowo wybudowanych tam domach.

(WM)

Wydanie internetowe 2023